 |  Konu: Türkiye’de Müzeciliğin Gelişimi - Türkiye’de Müzeciliğin Gelişimi Hakkında  Paz Eyl. 26, 2010 2:36 pm | |
| Türkiye’de Müzeciliğin Gelişimi
Hale ÖZKASIM, Semra ÖGEL
İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Taşkışla, 34437, Taksim, İstanbul
Özet
Batı’da, koleksiyonların, 18.
yüzyılda topluma açılması; bir sistem çerçevesinde kurumsallaşmayı da
gerektirmiş, bugün ziyaretçi ve iletişim temelli bir yaklaşımla
toplumla bütünleşmeyi hedefleyen müzeler, 19 ve 20.yüzyıl boyunca hızla
değişen bir gelişim süreci içerisinde olmuşlardır. Ülkemizde ise
müzeler; öncelikle zengin tarihî ve kültürel mirasımızı korumayı
hedefleyen, 19. yüzyılın Batılılaşma çabalarının göstergesi olan
“çağdaş bir kurum” olarak ortaya çıkmışlardır. Müzenin kurumsallaşma
sürecine ilişkin bu tespit, aynı zamanda Türkiye’de müzecilik
uygulamalarının biçimlenmesini de etkileyen iki önemli kavramı,
“koruma” ve “Batılılaşmanın göstergesi çağdaş bir kurum olma”
kavramlarını da vurgulamaktadır. Sunulan bu çalışmanın amacı; Türkiye’de
müzeciliğin gelişimini aktarırken, Batılılaşma sürecinin müzecilik
uygulamaları ve bunları biçimlendirmedeki etkisini de vurgulamaktır.
Müze ve müzecilikle tarihi
ilişkileri yakın bir geçmişe dayanan ülkemizde, müzeler, öncelikle
zengin tarihî ve kültürel mirasımızı “korumayı” hedefleyen, 19.
yüzyılın Batılılaşma çabalarının göstergesi olan “çağdaş bir kurum”
olarak ortaya çıkmıştır.
Müzenin kurumsallaşma sürecine
ilişkin bu tespit, aynı zamanda, Türkiye’de müzecilik uygulamalarının
biçimlenmesini de doğrudan etkileyen iki önemli kavramı
vurgulamaktadır. Bunlardan biri tarihî ve kültürel mirasın “korunması”,
diğeri de “Batılılaşmanın göstergesi çağdaş bir kurum” olma
kavramıdır. İlki, kurumsallaşma sürecinin dinamiklerinden biri olarak
müzeciliğe ivme kazandırırken, diğeri başlangıçta Batı’daki değişimleri
görüp tanımaya olanak sağlaması açısından olumlu bir gelişme olarak
değerlendirilebilirse de, müzecilik için süreç içerisinde ivmeyi
düşüren bir etken olmuştur. Bunun nedeni,19. yüzyıl Avrupa kurumsal
formlarının yalnızca Batılılaşmanın bir “göstergesi” olarak algılanıp,
kurumların, kültürel ve sosyal yaşamın gerektirdiği ihtiyaçlardan
kaynaklandığı gerçeğinin benimsenmemiş olmasıdır.
Batılılaşma sürecinin müzecilik
uygulamaları ve bunları biçimlendirmedeki etkisini, YTÜ Sanat ve
Tasarım Fakültesi, Sanat Yönetimi Programı öğretim görevlisi Zehra E.
Oruçoğlu şöyle özetlemektedir, “Gelişmekte olan ve Avrupa’nın doğusunda
yer alan ülkelerin Batı uygarlığına yakınlaşma çabaları içinde müze,
Batıdan kopyalanmak suretiyle hayata geçirilmeye çalışılmış, diplomasi
ve turizm açısından bir değer olan müze bu toplumlarda halkla
bütünleşememiştir. Kurulduğu dönemde çağdaşı olan 19. yüzyıl Batı
müzelerinin kopyalanmasıyla başlamış olan müzeciliğimiz bir daha ele
alınmamış ve bu eski düzen günümüze dek sürmüştür” (Oruçoğlu, 2002).
Oruçoğlu, bunun yüzeysel kopyalama olarak nitelendirdiği, gelişmekte
olan ülkelerde görülen ortak bir tavırdan kaynaklandığını ifade
ederken, “Batıda var diye onlarda da olması gerektiğini düşündükleri
müzeleri birbiri ardına kursalar da, Batı tarafından kabul
edileceklerini düşünerek kurdukları bu müzeler, örnek aldıkları
kültürden farklı olarak, toplumu oluşturan bireylerin hiçbirini kendi
“müşteri” föyü içinde görmez. Her şeyden evvel bu tavır, yani yüzeysel
kopyalama, müzenin içini kavramsal ve işlevsel açıdan tamamen boşaltmak
anlamına gelir” (Oruçoğlu, 2002) sözleriyle, çağdaş müzecilikte
tartışmasız kabul gören “müzenin toplumsal rolü”nün, Türkiye müzelerinde
henüz tam anlamıyla uygulama alanı bulamamış olmasının temel nedenini
de vurgulamaktadır.
Bu açıdan ele alındığında, Batı’da
1930-40’lı yıllarda başlayan ve 1960’larda giderek yaygınlaşan çağdaş
müzecilik anlayışı doğrultusundaki tartışmalar, ülkemizde de batıdakine
paralel bir dönemde başlamış olmasına rağmen, müzeler, kaynak: GeldiK [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]kaynak: GeldiK [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] • koleksiyon anlamında çeşitlilik,
• yeni sergileme ve anlatım yöntemleri,
• toplumsal paylaşım
gibi, çağdaş müzecilik anlayışının
gereği olan amaçlarını uygulamaya geçirmede batıyla paralellik /
eşzamanlılık gösterememişlerdir.
Türk müzeciliğinin koruma temelli
gelişim sürecinin bir yansıması olarak değerlendirilebilecek bu durum,
Türkiye'de müzecilik alanındaki uygulamaları da biçimlendirdiğinden,
söz konusu gelişim süreci özellikle koruma/toplama/yasal yapı (ilk
müzecilik hareketleri), koleksiyonların çeşitlenmesi ve müze
mekanlarının gelişimi doğrultusunda genel hatlarıyla ele alınmıştır. |
|
C.tesi Şub. 24, 2018 11:44 am